بنام خدا

شنبه 21 آبان:

• اصفهان باردیگر پایتخت ایران شد،  12نوامبر سال 1598 میلادی (21 آبان) شهر اصفهان یک بار دیگر پایتخت ایران شد. شاه عباس اول تصمیم به انتقال پایتخت از قزوین گرفته بود و کار این انتقال هفت سال طول کشیده بود. پیش از دوران سلطنت شاه عباس، اصفهان در سال 931 میلادی به تصمیم «مرداویز» قهرمان ملی ما که سودای احیاء امپراتوری ایران باهمه مراسم و آیین های باستانی اش را در سر داشت، پایتخت اعلام شده بود. وی نخستین مراسم «سده» پس از ساسانیان را در همین شهر برگزار کرده بود و سخن گفتن و نوشتن، جز به فارسی را ممنوع ساخته بود. طغرل سلجوقی نیز مدتی اصفهان را پایتخت خود کرده بود. در سال 1915 هجری (1294 میلادی ـ زمان سلطنت احمد شاه ) هم تصمیم گرفته شد که اصفهان پایتخت شود که به علت ورود نیروهای خارجی متخاصم یکدیگر به ایران و تبدیل ایران به گوشه ای از میدان جنگ جهانی اول عملی نشد.

دوشنبه 23 آبان:

• خشکسالی سه ساله ایران، 14 نوامبر 467 میلادی، پس از سه سال خشکسالی شدید در ایران، ریزش باران آغاز شد که یک هفته طول کشید و پیروز ساسانی شاه وقت دستور داد که به این مناسبت، از آن پس هر سال در چنین هفته ای جشن بگیرند. خشکسالی سه ساله ایران همزمان با هجوم پی در پی اقوام شمال شرقی معروف به هپتال ها بود که بالاخره «پیروز» مجبور شد در گرگان برای جلوگیری از دست اندازی آنان سدی بلند، همانند دیوار چین بسازد که مردم محل بقایای آن را «سد سکندر!» گویند.

سه‌شنبه 24 آبان:

• تاسیس حکومت غزنویان، 15 نوامبر سال 988 میلادی سبکتکین ازسران طوایف معروف به«ترکان غز = اغوز ها» کابل را تصرف کرد که مورخان این روز را سالروز تاسیس حکومت غزنویان می دانند که عمدتا بر ایران خاوری و گاهی تا «ری» حکومت کردند. ساسانیان برای جلوگیری از ورود طوایف دوردست «آلتائیک» به فرارود (ماوراءالنهر)، در سرحدات شمالی این منطقه (سیر دریا = رود سیحون) پادگانهای متعدد تحت عنوان «مرزبان» تاسیس کرده بودند که پس از افتادن ایران به دست عرب، این پادگانها برچیده شد و مهاجرت آن طوایف به «فرارود» آغاز گردید و عباسیان و پیش از آنان حتی امویان به استفاده از مردان این طوایف در ارتشهای خود پرداختند که اصطلاحا «غلام» خطاب می شدند و از این طریق قدرت یافتند. قدرت گرفتن سبکتکین هم از همین راه بود. وی عمیقتر از پیشینیان خود در ایران خاوری پیشروی کرده بود.

چهارشنبه 25 آبان:

• نبرد قادسیه و تغییر مسیر تاریخ ایرانیان، نبرد قادسیه میان اعراب مسلمان و ایران 16 نوامبر 636 میلادی آغاز شد و تا نیمروز 19 نوامبر بطول انجامید. این نبرد به شکست نیروهای ایران انجامید و متعاقب آن، اعراب تیسفون را تصرف کردند و سپس به تعقیب یزدگرد سوم شاه وقت که از تیسفون عقب نشینی کرده بود پرداختند و در دو جنگ دیگر، جلولا و نهاوند، نیز او را شکست و به خراسان فراری دادند که در مرو ترور شد. اعراب سپس ایران را شهر به شهر به تصرف درآوردند. در پی سقوط تیسفون بود که اعراب از جزیرةالعرب به بین النهرین (عراق) مهاجرت کردند و شهرهای کوفه و بصره را ساختند.
• روزی که سنگبنشته های ایران باستان خوانده شدند، 16 نوامبر 1846 را روزی نوشته اند که «سر هنری راولینسونSir Henry C. Rawlinson» موفق به خواندن خطوط میخی سنگنبشته داریوش بزرگ در بیستون شد و آن را ترجمه کرد. این سنگنبشته مربوط به سال 519 پیش از میلاد (2 هزار و 528 سال پیش) است که حدود جغرافیایی ایران در آن مشخص شده و «سند مالکیت میهن ما» بشمار می رود - تنها کشور جهان که چنین سندی را دارد. راولینسون از دهه 1830 تلاش خود را برای خواندن کتیبه های (خط میخی) ایران باستان آغاز کرده بود.

پنجشنبه 26 آبان:

• کودتای سیاسی در ایران سال 487 میلادی، با این که ارتش ایران به فرماندهی سپهبد «زرمهر» هپتالها را در فرارود (آسیای میانه) شکستی سخت داده بود، بزرگان کشور در یک نشست محرمانه در 17 نوامبر سال 487 میلادی تصمیم گرفتند که بلاش، شاه ساسانی وقت را برکنار و قباد (گواد = گوات) را بر جای او بنشانند و این تصمیم (کودتا)، بدون خونریزی عملی شد. بزرگان ایران از مسامحه بلاش در قبال خزرهای مهاجر به مناطق شمالی دریای مازندران که ستیزه جویی می کردند خسته شده بودند.
• سالگشت درگذشت «جامی»، مولفان تاریخ فلسفه، پس از تطبیق تقویم میلادی با تقویم هجری قمری، 16 نوامبر را سالگشت فوت نورالدین عبدالرحمن جامی شاعر و فیلسوف ایرانی ذکر کرده اند که در سال1492 (13 محرم 898 هجری قمری) در هرات از این دنیا رفت. کرونیکلرهای غرب سالروز درگذشت جامی را 19 نوامبر این سال نوشته اند. جامی برجسته ترین فارسی سرای قرن پانزدهم میلادی 18 اوت سال 1414 میلادی (817 هجری قمری) در «جام» واقع در خراسان بزرگتر به دنیا آمده و در هرات و سمرقند تحصیل کرده بود. وی در عین حال از آخرین صوفیان بزرگ بشمار می آید.

آدینه 27 آبان:

• روزی که بهرام گور، شاه ایران شد، در پی کشته شدن یزدگرد یکم شاه ساسانی وقت با لگد اسب در نزدیکی نیشابور در نهم نوامبر 420 میلادی، هجدهم نوامبر این سال بهرام پسر کوچکتر او خود را بهرام پنجم شاه ایران خواند. شاپور برادر بزرگ بهرام قبلا در یک درگیری کشته شده بود و «نرسی» برادر میانی، مقام پادشاهی را نمی پذیرفت و بزرگان ایران با شاه شدن بهرام (معروف به بهرام گور) موافق نبودند. یکی از دلایل مخالفت بزرگان این بود که مادر او سوشندخت، یک بانوی ایرانی یهودی بود. بزرگان ایران (و به نوشته مورخان اروپایی: طبقه گرندیز، و یا گراندس) در دوران سلطنت 21 ساله یزدگرد نسبت به پیروان ادیان دیگر، بسیار حساس شده بودند زیرا که یزدگرد وسیعا به مسیحیان قلمرو ایران آزادی مذهبی و اجازه تاسیس کلیسا و حتی تبلیغ داده بود. 
• روزی که مجلس روسیه متن قرارداد تقسیم ایران را دریافت کرد!  18 نوامبر سال 1907 ایسفولسکی وزیر امور خارجه وقت روسیه متن قرارداد انگلستان و روسیه منعقد در 31 اوت همین سال مبنی بر تقسیم ایران میان خود را به پارلمان تازه تاسیس روسیه (دوما) جهت اطلاع تسلیم کرد. این قرارداد که بدون توجه به استقلال ایران که 12 قرن قدرت اول و یا یکی از دو قدرت برتر جهان و از لحاظ ادبیات و معارف تا قرن هفدهم در سطوح بالا قرار داشت تنظیم و به اجرا گذارده شده بود در سن پترزبوگ به امضا رسیده بود.

  برگرفته از تارنمای دکتر انوشیروان کیهانی زاده